اسپلیت نوعی کولر گازی است که هوای گرم خانه را گرفته و به حالت خنک به داخل برمی‌گرداند. این کار تا جایی اتفاق می‌افتد که ترموستات به دمای دلخواه برسد. کولر در واقع همانند یخچالی است که محفظه عایق ندارد. مایع مبرد مانند فریون، گرما را گرفته و بخار می‌شود و محیط را خنک میکند. در کولرها دستگاهی که مبرد را تبخیر می‌کند، مانند یخچال است.

انواع اسپلیت یا کولر گازی
اسپلیت دیواری و ایستاده از کندانسور و پنل داخلی تشکیل شده اند که نیاز به لوله کشی دارند. برق لازم برای اسپلیت های دیواری معمولاً تک فاز 280 ولت و اسپلیت های ایستاده معمولاً سه فاز و 380 ولت است. اسپلیتهای ایستاده با توجه به ظرفیت بالایشان در اکثر موارد برای محیط هایی با متراژ بالا همانند منازل مسکونی با متراژ بالا، مساجد، اداره ها، فروشگاهها و غیره استفاده می‌شوند ولی اسپلیت دیواری معمولاً بیشتر برای منازل مسکونی یا اداره ها کاربرد دارد.
اسپلیت های پرتابل و کولرهای پنجره ای به کندانسور بیرونی و لوله کشی نیاز ندارند ولی ظرفیت بسیار کمی دارند و صرفاً جهت سرمایش محیطهای بسیار کوچک استفاده می‌شوند.

ویژگیهای کولر گازی پنجره ای
دارای برق تک فاز هستند. به علت یک تکه بودن به راحتی قابل حمل هستند. برق بالایی مصرف می‌کنند. فضایی از خانه را اشغال نمی‌کنند بلکه پشت پنجره نصب می‌شوند.

مزایای کاربرد سیستم اسپلیت
کاهش آلودگی هوا زیرا فیلتر ضد آلرژی دارد؛ ظرفیت بالا برای گرم و سرد کردن منازل؛ برای هر واحد ساختمانی به طور جداگانه نصب می‌شود؛ ترموستات دمایی دارد تا بتوانید دمای محیط را تا هر مقدار کنترل کنید. این باعث می‌شود تا هر زمان کسی در محل نبود سیستم کار نکند؛ این موضوع باعث صرفه جویی در پول و انرژی می‌شود؛ خنک کردن تمام فضا در مدت زمان کم و به طور یکنواخت؛ صدای کم آن در منزل ایجاد مشکل نمی‌کند.

کولر گازی ایستاده
کولر گازی ایستاده ظاهری بزرگتر از اسپلیت پرتابل دارد اما اسپلیت ایستاده پر قدرت تر است و برای محیط‌های وسیع و در مقیاس صنعتی به کار گرفته می‌شود. همچنین یونیت خارجی که شامل کندانسور و کمپرسور است باید در بیرون و محل مناسب نصب گردد. معمولا مدلهای بزرگتر کولر گازی ایستاده به برق سه فاز نیاز دارند که در حین خرید باید به آن توجه کرد. ظرفیت آنها تا ۹۶۰۰۰ BTU می‌رسد.

مزایای کولر گازی ایستاده
طرح زیبا و دلنشین؛ استفاده از کمپرسورهای اسکرال پر توان؛ مصرف پایین انرژی؛ دارای فیلتر تصفیه هوا و خوشبو کننده؛ قدرت رطوبت زدایی بالا؛ کم صدا و کم استهلاک؛ شروع به کار پرقدرت جهت خنک کنندگی و گرم کنندگی سریع

نحوه انتخاب کولر گازی
امروزه با گرم شدن کره زمین و البته گرمتر شدن فصل تابستان، وجود کولر حتی در مناطق سردسیر زمین نیز ضروری می‌نماید. در سالهای اخیر در بحث سرمایشی در ایران، کولر گازی جایگاه خاصی یافته است.
گروهی به اشتباه گمان می‌کنند که هزینه ای که بابت اسپلیت پرداخت می‌کنند، بیش از مبلغ یک کولر آبی است. اما در واقعیت اینطور نیست، مثلا هزینه ای که بابت کولر آبی 6000 پرداخت می-کنید تقریبا برابر است با خرید کولر گازی، بنابراین با خیال راحت از خرید خود مطمئن باشید.

راهنمای خرید و انتخاب کولر گازی
برخی از موارد مهم در راهنمای انتخاب کولر گازی:
فاکتورهای اولیه
فاکتورهای کلی برای خرید کولر گازی و استفاده بهینه از آن، شامل نکات زیر است:
متراژ محل مورد نظر؛ تعداد پنجره ها؛ ساعات استفاده از کولر گازی؛ تعداد افراد ساکن در محیط اطراف کولر گازی؛ کاربری مکان

اطلاعاتی که باید درباره کولر گازی داشته باشید:
توان سرمایش و گرمایش هر پنل؛ نوع کمپرسور کولر گازی؛ سیلندر پیستونی مخصوص هوای معتدل؛ سیلندر پیستونی (تروپیکال) مخصوص هوای استوایی؛ روتاری مخصوص هوای معتدل؛ روتاری (تروپیکال) مخصوص هوای استوایی؛ برق مصرفی بر حسب آمپر و توان مصرفی کل بر حسب وات؛ ابعاد و وزن کولر گازی؛ رده انرژی کولر گازی؛ میزان صدای کولر گازی در هنگام کار کمپرسور کولر گازی
مثلاً در شهر مشهد، روتاری مخصوص هوای معتدل است. چرا که هوای مشهد در اوج گرمای تابستان از 45+ درجه بیشتر تجاوز نمی‌کند و مصرف کمپرسور کولر گازی مخصوص هوای معتدل بیشتر از تروپیکال است. کمپرسورهای تروپیکال تا دمای حدود 67+ به خوبی کار می‌کنند و برای شهرهای جنوبی کشورمان همانند اهواز، بندرعباس و غیره لازم هستند. کمپرسورهای پیستونی کولر گازی به علت مصرف برق فوق العاده بالا به نسبت روتاری پیشنهاد نمی‌گردد. ولی مقاومت و قدرت در برابر گرما یکی از مزایای مهم کمپرسورهای پیستونی است.

ظرفیت کولر گازی
اولین گام برای انتخاب محصول مورد نظرمان، تعیین ظرفیت مناسب کولر گازی برای منزل، محیط کار و یا هر مکانی خواهد بود که قصد داریم از آن استفاده کنیم.
بی شک در حین خرید کولر گازی با اعدادی همچون 9000، 12000 یا بالاتر روبرو می‌شوید، این اعداد چه مفهومی دارند؟
به طور کلی میزان سرمادهی کولر با معیار بی تی یو مشخص می‌شود که واحد سنجش انرژی گرمایی در تاسیسات برودتی و حرارتی است. بنا به تعریف، هر Btu میزان گرمایی است که دمای یک پوند آب را در فشار یک اتمسفر، یک درجه از 60 درجه فارنهایت به 61 درجه فارنهایت برساند.
بی تی یو بالاتر به میزان سرمادهی بیشتر در واحد زمان است نه اینکه این کولر خنک تر است. بنابراین این اعداد در واقع همان توان سرماسازی به واحد زمان هستند که فروشندگان می‌گویند. هرچه این اعداد بزرگتر باشد، بی تردید قیمت کولر نیز بالاتر می‌رود. بنابراین ظرفیت خنک کنندگی یا گرمادهی کولرهای دوکاره را می‌توان روی برچسب پشت کولر دید یا از روی کاتالوگ آن مطالعه کرد.
ظرفیت اسمی کولر گازیها در همه برندها بیشتر از ظرفیت واقعی آنهاست که بر روی کارتن آن نوشته شده است. بدین سبب که ظرفیت اسمی در شرایط مطلوب و آزمایشگاه سنجیده شده ولی ظرفیت واقعی در واقع همان ظرفیتی است که در منازل پس از نصب دستگاه نشان خواهد داد و همیشه کمتر از ظرفیت اسمی هست.
ظرفیتهای واقعی بسیاری از برندهای داخلی اختلافی تا ۳۰۰۰ بی تی یو با ظرفیت اسمیشان دارند. برای کولر گازی تا قدرت اسمی ۳۰۰۰۰ بی تی یو. ولی مارکهای هم در بازار وجود دارند که اختلاف ۳۰۰ بی تو یو برای ۲۴ هزارش دارد.
اگر محل مد نظر در طبقات میان ساختمان قرار گرفته و اطراف آن پوشیده است، به ازای هر متر مربع 400 تا 600 Btu در نظر می‌گیریم.
اگر به طبقات فوقانی یا به پشت بام نزدیک هستید، به ازای هر متر مربع 600 الی 800 Btu در نظر می‌گیریم.
اگر محل مد نظر آفتابگیر باشد، 10% به میزان محاسبه افزوده می‌شود. اگر محل مد نظر آفتابگیر نباشد، 10% از میزان محاسبه کاهش می‌یابد. اگر در آشپزخانه کولر گازی کار می‌کند برای محاسبه، همان شرایط آفتابگیر در نظر گرفته می‌شود.

آمپر مصرفی برق کولر گازی و کنتور خانه یا مغازه
پیش از خرید دستگاه کولر گازی حتما از میزان مصرف برق آن و ظرفیت کنتور برق محل اطلاع دقیق و درست داشته باشید. هر ۱۲ هزار بی تی یو ظرفیت کولر گاز معمولی تقریباً حدود ۶ آمپر مصرف دارد. کولر ۲۴ هزار حدود ۱۲ آمپر برق مصرف می‌کند. کولرهای گازی اسپلیت و پنجره ای از نظر کارایی هیچ فرقی ندارند. فقط اسپیلت پنجره ای میزان صدای کمی بیشتر دارد و مقدار برق مصرفی آنها نیز تقریباً یکسان است. ولی اختلاف قیمت اسپلیت با پنجره ای تقریباً دو برابر است.
کولر گازی اسپلیت دو قسمت جدا از هم دارد که توسط لوله های رابط بهم اتصال دارند. قسمت اول که داخل خانه یا مغازه نصب می‌شود را یونیت داخلی یا اواپراتور یا پنل داخلی می‌گوییم. قسمتی که بیرون و در هوای آزاد نصب می‌شود را یونیت خارجی یا کندانسور و یا کمپرسور می‌گوییم.
درباره یونیت داخلی چند نکته باید گفته شود: محل نصب یونیت داخلی باید بیشترین دید فضای اتاق را داشته و از کف اتاق ۱۹۰ سانتی متر تا ۲۲۰ سانتی متر فاصله داشته باشد و البته از سقف نیز حداقل ۱۵ سانتیمتر فاصله داشته باشد. درباره یونیت خارجی که بسیار مهمتر است باید توجه داشت که حتماً در فضای باز و مسیر طبیعی باد باشد تا با انتقال راحت تر گرما کندانسور به محیط بیرون و هوای ازاد بازدهی بهتری را از کولر گازی داشته باشیم.
نکته مهم: دمای کارکرد محیط بیرون رابطه مستقیم با کارکرد کولر گازی دارد. و البته محدودیت برای کولر گازی های معمولی مخصوص مناطق معتدل حداکثر دمای هوای بیرونی ۵۵ درجه سانتیگراد است ولی برای کولر گازی های اینورتر دار ۴۸ درجه سانتیگراد است. یعنی کولرهای گازی اینورتر دار به گرمای محیط بیرونی حساس تر هستند.
به عبارت دیگر اگر دمای هوای محیط بیرونی بیش از ۵۵ درجه سانتیگراد شود همه کولرهای گازی معمولی از کارایی خواهند افتاد و این دما برای کولر گازیهای اینورتر ۴۸ درجه سانتیگراد است. البته این کولر گازیها برای مناطق معتدل در نظر گرفته شده اند و برای مناطق گرمسیری، کولر گازی تروپیکال در نظر گرفته شده است که تا دمای ۶۰ درجه سانتیگراد هم جواب می‌دهد.
تمام دستگاههای کولر گازی محدودیت فاصله یونیت داخلی و خارجی در طول کل و اختلاف ارتفاع دارند. این محدودیت برای برندهای مختلف تفاوت دارد و البته خیلی مهم است. هرچه قدر طول لوله کشی بیشتر باشد بازدهی کولر کمتر و مصرف برق آن بیشتر خواهد بود. لذا قبل از خرید کولر گازی حتماً این محدودیتهای لوله کشی را چک کنید.
درباره لوله های ارتباطی باید دانست که دو لوله رابط یکی لوله خط رفت گاز مبرد و یا مایع که سایز آن همیشه کوچکتر از لوله برگشت گاز مبرد است و به لوله ساکشن نیز معروف است. در کولر اسپلیت وجود دارد و هرگونه تغییر این دو لوله اثر نامطلوب در کارایی دستگاه کولر گازی دارد.
نکته مهم: تغییر سایز لوله های کولر گازی اینورتر توسط تمامی شرکتهای گارانتی دهنده ممنوع اعلام شده است.

مصرف برق کولرهای گازی
در حین خرید به برچسب انرژی کولرهای گازی و اسپلیت توجه شود. بازده انرژی کولرهای گازی برحسب EER تعیین می‌شود که نمایانگر تولید سرمایش به ازای هر واحد مصرف برق بر حسب وات و یا کیلووات به ازای واحد تولید سرمایش بر حسب Btu و یا Kw است. واحد بازده نیز But/W و یا Kw/Kw است. هرچه عدد EER بزرگتر باشد، تولید سرمایش به ازای یک وات و یا یک کیلووات توان مصرفی بیشتر خواهد شد. در استانداردهای ملی تجهیزات خانگی بر اساس نوع و ظرفیت، کولرهای گازی پنجره ای ملزم به داشتن میزان بازده انرژی EER) 8 تا 8/9) یا بیشتر (برحسب Btu/W) هستند.

برچسب انرژی
برچسب انرژی صفحه ای حاوی اطلاعاتی درباره معیارها و مشخصات فنی هر محصول و مقایسه آن با معیارها و مشخصات فنی مصوب است. اطلاعات مندرج بر روی برچسب باید خوانا و واضح باشد. برچسب باید چه بر روی دستگاه و چه بر روی کارتن در بسته بندی در محلی نصب شود تا به راحتی دیده شود.

موارد مندرج در برچسب انرژی اسپلیت
برچسب انرژی اسپلیت؛ علامت استاندارد و نام برچسب؛ شاخص بازده انرژی؛ نسبت بازده انرژی EER (تا دو رقم اعشار)؛ ظرفیت سرمایش دستگاه (بر حسب Btu بر ساعت بدون رقم اعشار)؛ ظرفیت سرمایش دستگاه (بر حسب کیلووات تا دو رقم اعشار)؛ توان مصرفی دستگاه (برحسب کیلووات تا دو رقم اعشار)؛ نوع دستگاه؛ کلاس آب و هوایی (به زبان فارسی)؛ ظرفیت گرمایش دستگاه (بر حسب کیلووات تا دو رقم اعشار)؛ بازده حرارتی؛ ضریب عملکرد سرمایش؛ نام سازنده و مدل قسمت داخلی و بیرونی.

ضریب کارایی یا ضریب عملکرد در کولرگازی چیست؟
در کولر گازی یا یخچال فریزر و کلا هر موتور گرمایی دیگری، می‌توانیم از رابطه میزان گرما تولید شده دستگاه تقسیم بر میزان برق مصرفی ضریب عملکرد دستگاه را به دست آوریم.
ضریب عملکرد یا ضریب کارایی = نسبت انرژی مفید به دست آمده به انرژی داده شده به دستگاه
که عددی هست بزرگتر از ۱ برای کولر گازی اسپلیت و هر چقدر عدد ضریب عملکرد بزرگتر باشد بازده دستگاه بیشتر است.

نحوه محاسبه ظرفیت اسپلیت بر حسب (btu/hr) متناسب با نوع آب و هوا
گروه آب و هوایی کشور:
برای شهرهای معتدل و مرطوب؛ برای شهرهای گرم و خشک؛ برای شهرهای گرم و مرطوب
برای هر یک از گروههای آب و هوایی سه حالت وجود دارد که عبارتند از :
دسته اول: معتدل و مرطوب
اماکن مسکونی: برای هر متر مربع 411 تا 511 بی¬تی¬یو؛ اماکن اداری: برای هر متر مربع 511 تا 711 بی تی یو؛ اماکن تجاری: برای هر متر مربع 711 تا 1111 بی تی یو
دسته دوم: گرم و خشک
اماکن مسکونی: برای هر متر مربع 511 تا 211 بی¬تی¬یو؛ اماکن اداری: برای هر متر مربع 211 تا 811 بی تی یو؛ اماکن تجاری: برای هر متر مربع 811 تا 1111 بی تی یو
دسته سوم : گرم و مرطوب
اماکن مسکونی: برای هر متر مربع 211 تا 811 بی¬تی¬یو؛ اماکن اداری: برای هر متر مربع 811 تا 1111 بی تی یو؛ اماکن تجاری: برای هر متر مربع 1111 تا 1611 بی تی یو

عایق بندی پنجره ها که ممکن است یک جداره و یا دو جداره باشند.
عایق بندی سقف و دیوار
ساختمان رو به آفتاب باشد و یا بالعکس کمتر در معرض تابش نور خورشید باشد و عوامل دیگر که می‌توانند نقش قابل توجهی در ساختمان داشته باشند.
البته توجه کنید: در همه موارد بالا استثناء هم وجود دارد و بایستی به میزان رفت و آمد اشخاص در هر متر مربع و یا گرمایش سایر دستگاهها همانند لامپ، اجاق گاز، یخچال و غیره توجه کرد و بهتر است قبل از خرید و قبل از نصب کولر گازی، کارشناس از محیط بازدید کند.

گرید انرژی در کولر گازی، گرید A
ضریب عملکرد هر دستگاه تعیین کننده گرید انرژی مصرف برق است.

در کولر گازی COP رتبه مصرف انرژی را مشخص می کند.
اگر COP کولر گازی بین ۲٫۸ تا ۳٫۲ باشد گرید آن D می¬شود.
اگر COP کولر گازی بین ۳٫۲ تا ۳٫۴ باشد گرید آن C می¬شود.
اگر COP کولر گازی بین ۳٫۴ تا ۳٫۶ باشد گرید آن B می¬شود.
اگر COP کولر گازی بیشتر از ۳٫۶ باشد گرید آن A می¬شود.

نقش اینورتر در اسپلیت یا کولر گازی
اینورتر یا مبدل به معنای وارونه گردان یا معکوس کننده و در سیستمهای کمپرسوری به معنای دور متغیر است. به طوری که چرخش کمپرسور دورانی و سرعت آن متغیر است و بسته به دما و رطوبت تنظیمی توسط کاربر دور کمپرسور کم یا زیاد می‌شود و هیچگاه کمپرسور در حین رسیدن به دمای دلخواه کاربر به طور کامل خاموش نمی‌شود. فقط دوران آن کم شده و با حداقل مصرف برق کار می‌کند و با اتکا به نیاز مجدد با دور بالا شروع به کار می‌کند. بنابراین همیشه دور کمپرسور زیاد یا در جهت عکس کم شده و به اصطلاح کمپرسور استارت اضافه نمی‌کند و عمل اتومات و استارت کردن کمپرسور که باعث اصلی مصرف زیاد برق است، در سیستم اینورتر روی نمی‌دهد.
اینورتر در واقع با تغییر فرکانس و ولتاژ برق باعث کاهش مصرف شده و کل عملکرد دستگاه هوشمند است. کمپرسورهای اینورتر عمدتاً با گاز جدید 410 که سازگار با محیط زیست است کار می‌کند و در نتیجه دستگاه بازدهی بیشتری دارد.
شرکتهای سازنده معمولاً پانلهای داخلی اسپلیتهای اینورتر را زیباتر می‌سازند تا خریداران تمایل بیشتری به خرید داشت باشند. اینورتر دارای گرمایش کامل تا منفی 15 درجه زیر صفر است. اسپلیتهای اینورتر یک یا چند پانله با یونیتهای داخلی دیواری، کاستی، زیر سقفی و کانالی سرد و گرم تولید می‌شوند. کولرهای گازی اسپلیت مدل اینورتر بین 40 الی 60 درصد کم مصرف تر هستند، هر چند قیمت بالاتری دارند.

اسپلیت اینورتر
تفاوت اسپلیت اینورتر با اسپلیت معمولی
آقای ویلیس کریر آمریکایی در سال ۱۹۰۲ کولر گازی را اختراع کرد. واژه کولر گازی ترجمه انگلیسی ناقصی برای Air Conditioner و معنای درست فارسی آن تهویه مطبوع است.
کولرهای گازی دارای سیستم اینورتر می‌توانند دور و سرعت کمپرسور را تنظیم کنند. به همین سبب از روشن و خاموش شدن بی دلیل دستگاه جهت کنترل دمای محیط جلوگیری می‌شود و در نتیجه مصرف برق کاهش می‌یابد.
به سبب کم مصرف بودن، کولرهای گازی اینورتر دارای گرید انرژی سری A و کولرهای گازی معمولی دارای گرید انرژی B هستند که مصرف انرژی بیشتر را نشان می‌دهند.
بهتر است برای کم شدن مصرف برق کولرهای گازی دمای آنها را در 25 درجه تنظیم کنیم این عمل باعث خاموش شدن متناوب کمپرسور می‌شود و برق کمتری مصرف می‌شود.

نکاتی که باید هنگام نصب کولر گازی به آنها توجه داشته باشید:
فاصله بین یونیت بیرونی و یونیت داخلی را حتما اندازه گیری کنید، معمولاً جهت بازدهی بهتر، این فاصله بین 10 تا 22 متر است.
اگر لوله کشی بین کندانسور بیرونی و یونیت داخلی قبلاً وجود داشته است حتما هنگام خرید اسپلیت جدید، اندازه ها را بررسی کنید تا حین نصب دچار مشکل نشوید.
حتی المقدور کندانسور را در محل سایه دار قرار دهید زیرا بازدهی کندانسور بالاتر رفته و گرد و غبار کمتری وارد کندانسور می‌شود و از طرفی دیگر به سبب انرژی کمتری که موتور جهت خنک کردن محیط مصرف می‌کند، مصرف برق نیز کاهش می‌یابد.
در نظر گرفتن محلی برای خروجی قطرات آب از پنل داخلی اسپلیت الزامی است.
برای جلوگیری از خطرات ناشی از خاموش شدن شعله گاز به وسیله جریان هوای کولر، نصب هر گونه اسپلیت یا کولر گازی در آشپزخانه مجاز نیست.
شروع ضمانتنامه های اسپلیت اغلب شرکتها دارای سه گزینه است: از تاریخ صدور فاکتور؛ از تاریخ نصب کولر گازی؛ از تاریخ تولید کولر گازی. بهتر است که گزینه دوم را انتخاب کنید.

نحوه استفاده صحیح از اسپیلت یا کولر گازی
معمولاً بزرگترین عامل گرم شدن اتاقها آفتاب است که گرمای آن به سرعت از راه شیشه و پنجره ها و به آهستگی از طریق دیوارهای خارجی و سقف به اتاق وارد می‌شود. با استفاده از پرده یا کرکره داخلی؛ سایه بان؛ شیشه های رفلکس؛ عایق کاری سقف و دیوارهای خارجی اطراف محل نصب کولر گازی می‌توان مقدار گرمایش تحمیلی را کاهش داد